Hakan KIVANÇ

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Mali Hukuk Uzmanı
Yıldız Teknik Üniversitesi Öğretim Görevlisi
hakankivanc@mynet.com

SİGORTALILARIN 01.07.2007 ÖNCESİ ASKERLİK VE YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMALARI
 

Tarih: 14/03/2007

 

I. Giriş

01.01.2007 tarihinde yürürlüğe girmesi beklenen ve sosyal güvenlik sisteminde reform niteliğinde düzenlemeler getirdiği iddia edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 22 maddesi, Anayasa Mahkemesi’nin ilgili kararı[i] ile kamu çalışanları açısından iptal edilmiştir.

Bu nedenle, 5510 sayılı kanun 01 Ocak 2007 tarihi itibariyle yürürlüğe konulamamış ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın yürürlük tarihi 6 ay süreyle ertelenmiştir.

Erteleme kararı nedeni ile Bağ-Kur, SSK ve Emekli Sandığı Yasaları 01.07.2007 tarihine kadar uygulanmaya devam edecek ve mezkûr kanunların hükümleri yürürlükte olacaktır. Bu tarihten itibaren, ikinci bir erteleme kararı çıkmaz ise, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe girmiş olacaktır.

01.07.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, mevcut mevzuatlardaki sigortalıların lehine olan bazı düzenlemeleri ortadan kaldırıp bunların yerine yeni uygulamalar getirmektedir.

Yazımızda, sigortalıların 30.06.2007 tarihinden önce yapacakları askerlik ve yurt dışı hizmet borçlanmalarının sağlayacağı faydaları ele almaya çalışacağız.

II.  Askerlik Borçlanmasında Bulunacaklar 30.06.2007’ ye Kadar Borçlanın!

Askerlik borçlanması, er/erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen hizmet sürelerinin Kanun’daki şartlara uygun olarak borçlanılmak suretiyle sigortalılık ve/veya fiili hizmet süresine eklenmesidir.

Askerlik borçlanması talebi sigortalının kendisi tarafından yapılacağı gibi ölümü halinde hak sahipleri eş ve çocukları tarafından da yapılabilir.

1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu’ndaki askerlik borçlanması, kanunun Ek 9. maddesinde düzenlenmiştir;

“Ek Madde 9 – (Ek: 14/3/1985 - 3165/21 md.)

(Değişik birinci cümle: 24/7/2003-4956/36 md.) Bu Kanun ile 2926 sayılı Kanun ve bu kanunlarda değişiklik yapan kanunlara göre sigortalı olanlar, askerlikte er olarak geçen hizmet süreleri ile yedek subay okulunda geçen sürelerinin tamamını borçlanabilirler. Ölümü halinde sigortalı olanların hak sahipleri de borçlanma talebinde bulunabilirler.

(Değişik : 24/8/2000 -KHK- 619/27 md.; İptal: Ana.Mah.nin 26/10/2000 tarih ve E.:2000/61, K.:2000/34 sayılı Kararı ile; Değişik : 24/7/2003-4956/36 md.) Borçlanma primleri sigortalının talep tarihinde bulunduğu basamağın prim tutarları üzerinden hesaplanır ve tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde ödenir. Borçlanma primleri süresi içinde ve tam olarak ödenmezse borçlanma geçersiz sayılır. 

Bu Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde sigortalılığın başlangıç tarihi borçlandırılan süre kadar geriye götürülür.”

Askerlik borçlanmasında bulunmak isteyen Bağ-Kur’a tabi sigortalılar, 30.06.2007 tarihine kadar, bulundukları gelir basamaklarının %20’si oranında bir bedel ödeyeceklerdir.

Konuyu şu örnekle açalım:

10. basamaktaki Bağ-Kur’a tabi A sigortalısı 30.06.2007 tarihine kadar askerlik borçlanması yaparsa, askerlik görevini yaptığı her ay için 10. basamağın gelir tutarı olan 606,57-YTL ’nin %20 si üzerinden 121,31-YTL ödeme yapacaktır. Sigortalının 18 ay askerlik yaptığını düşünürsek; 18 x 121,31 = 2.183,58-YTL ödeme yapacaktır.

01.07.2007 tarihinden sonra ise, askerlik borçlanma tutarının asgari ücrete göre hesaplanması ve borçlanma oranının da yüzde 20’den yüzde 32’ye[ii] çıkacak olmasından dolayı sigortalı şahsın ödeyeceği tutar daha fazla olacaktır. A sigortalısı, 01.07.2007 tarihinden sonra yapacağı askerlik borçlanmasının her bir ayı için en az, 585,00 x %32= 187,20-YTL ödeme yapması gerekecektir. Sigortalının 18 aylık askerlik süresine göre ödeyeceği toplam bedel, 18 x 187,20 = 3.369,60-YTL olacaktır.

Örnekteki sigortalı 01.07.2007 tarihinden sonra, 18 aylık askerlik borçlanması için     1.186,02-YTL fazla bedel ödemek durumunda kalacaktır.

Bağ-Kur sigortalılarının bulundukları basamak sayıları ne kadar düşükse, 30.06.2007 öncesi borçlanma maliyeti avantajları o kadar yüksek olacaktır.

Ancak, şu anda 15. basamağın üstünde bulunan Bağ-Kur sigortalıları için askerlik borçlanma maliyeti, yeni sosyal güvenlik yasası ile 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu’na nazaran daha düşük olacaktır. Yani, 15. basamağın üstünde bulunan Bağ-Kur sigortaları 01.07.2007 tarihinden sonra daha düşük bedel ile askerlik hizmet borçlanmalarını ödeyebileceklerdir.

SSK’ya tabi sigortalıların askerlik borçlanmasına ilişkin hükümler ise, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60. maddesinde düzenlenmiştir.

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60/F maddesinde;

“Bu Kanun’a göre sigortalı olarak tescil edilmiş bulunanların, er olarak silah altında veya Yedek Subay Okulu’nda geçen sürelerinin tamamı veya bir kısmı, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde ve bu Kanun’un 78. maddesi ile belirlenen prime esas kazancın alt sınırının talep tarihindeki tutarı üzerinden hesaplanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılır, altı ay içinde primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz. Ancak Kanunla kurulmuş bulunan diğer sosyal güvenlik kuruluşları mevzuatına göre sigortalı veya iştirakçi olanlar hakkında yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz. Sigortalıların grev ve lokavtta geçen süreleri, grev ve lokavtın sona ermesinden itibaren altı ay içinde kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde ve bu Kanun’un 78. maddesi ile belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında olmak suretiyle, talep tarihindeki tutarı üzerinden hesaplanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılır. Borçlandırılan sürenin karşılığı olan gün sayısı sigortalının prim ödeme gün sayısına katılır. Bu Kanun’a göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.” denilmiştir.

SSK’ya tabi sigortalıların askerlik borçlanmaları da, asgari ücretin %20 si olarak hesaplamaya konu edilmektedir. SSK’lı sigortalılar 30.06.2007 tarihine kadar; 562,50-YTL olan asgari ücretin %20’si üzerinden, günlüğünü 3,75-YTL ve aylığı da 3,75x30=112,50-YTL olarak askerlik borçlanmalarını ödeyebileceklerdir. (29.01.2007 tarihli 2007/8 SGKB Genelgesi)

01.07.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. Maddesi gereğince, askerlik borçlanma bedeli en az asgari ücretin yüzde 32’si tutarında olacaktır.

Konuyu şu örnekle açalım:

SSK’ya tabi B sigortalısı 30.06.2007 tarihine kadar askerlik borçlanması yaparsa, her ay için asgari ücret tutarı olan 562,50-YTL ’nin  %20 si üzerinden 112,50-YTL ödeme yapacaktır. Sigortalının 18 ay askerlik yaptığını düşünürsek; 18 x 112,50 = 2.025,00-YTL ödeme yapacaktır.

B sigortalısı, 01.07.2007 tarihinden sonra ödeme yapmak isterse askerlik borçlanmasının her bir ayı için en az, 585,00 x %32= 187,20-YTL ödeme yapması gerekecektir. Sigortalının 18 aylık askerlik süresine göre ödeyeceği bedel 18 x 187,20 = 3.369,60-YTL olacaktır.

Örnekteki sigortalı 01.07.2007 tarihinden sonra, 18 aylık askerlik borçlanması için    1.344,60-YTL daha fazla ödemek durumunda kalacaktır.

SSK’ya tabi tüm sigortalılar, 01.07.2007 tarihinden sonra askerlik borçlanması için aylık 74,70-YTL daha yüksek bedel ödemek zorunda kalacaklardır.

Gerek Bağ-Kur, gerekse SSK’ya tabi sigortalıların 30.06.2007 tarihine kadar başvurmaları halinde askerlik borçlanma bedelini 6 ay içinde taksitler halinde veya 6. ayın sonuna kadar defaten ödeme imkânları varken[iii], 01.07.2007 tarihinden itibaren borçlanma bedelini 1 ay içinde ödemeleri gerekecektir.

Bu nedenle askerlik borçlanması yapacak olan SSK ve Bağ-Kur sigortalılarının, en geç 30.06.2007 tarihine kadar borçlanmalarını yapmaları, hem ödeme süresi hem de daha uygun bir bedelle ödemeleri açısından menfaatlerine olacaktır.

III. Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasında Bulunacaklar 30.06.2007’ ye Kadar Borçlanın!

Yurt dışında geçen hizmet sürelerinin değerlendirilmesi, 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun[iv] ile belirlenmiştir.

3201 sayılı kanunun 1. maddesinde;

“Madde 1 –  18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarının yurt dışında geçen ve belgelendirilen çalışma süreleri, bu çalışma süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ve yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, 2. maddede belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına[v] prim, kesenek ve karşılık ödenmemiş olması ve istekleri halinde bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilir.”    denilmiştir.

Yurt dışında geçirdikleri hizmet süreleri bulunan vatandaşlarımızın, bu hizmetlerini değerlendirmek için hangi kuruluşlara başvuracakları hususu, 3201 sayılı Yasa’nın 3. maddesinde belirtilmiştir.

3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun yurt dışında geçen hizmetlerin borçlanılmasını sadece yurt dışında bulunan kişiyle sınırlandırmamıştır. Kişinin ölümü halinde hak sahiplerine de borçlanma imkânı tanınmıştır. 

Borçlanma için ödenecek dövizin cinsi ve tutarı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmiştir. 2005/9665 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında Sosyal güvenlik kuruluşlarınca döviz ile değerlendirilecek sürelerin her bir günü için tahakkuk ettirilecek prim, kesenek ve karşılık borcu tutarı 3,5 ABD Doları olarak belirlenmiştir. Bu da günlük 3,5 ABD Doları ile ( 1 $= 1,42-YTL olarak hesaplanmıştır) günlük 4,97-YTL ve aylık 149,10-YTL olarak ödenmesi anlamına gelmektedir.

Konuyu şu örnekle açalım:

C isimli şahıs 5 yıl yurt dışında geçen hizmet süresini borçlanmak istemektedir. Şahsın 30.06.2007 tarihine kadar yapacağı başvuruda, günlük 3,5 ABD Dolar’dan ( 1 $= 1,42-YTL olarak hesaplamaya konu edilmiştir) günlük 4,97-YTL ve 5 yıl için ( 5 x 360 = 1.800 gün)[vi] ödeyeceği bedel 1.800 x 4,97 =  8.946,00-YTL olacaktır.

Aynı şahıs 01.07.2007 tarihinden sonra yurt dışında geçen hizmet süresini borçlanma talebinde bulunursa, asgari ücretin (01.07.2007 tarihindeki) günlük tutarı olan 19,50-YTL ’nin %32 si oranında ödeme yapmak zorunda kalacaktır. Bu da günlük borçlanma bedelinin 6,24-YTL olması anlamına gelir. C şahsının, 5 yıllık hizmet borçlanmasının toplam bedeli ise;

1.800 x 6,24 = 11.232,00-YTL olacaktır.

Söz konusu şahıs, 5 yıllık yurt dışı hizmet borçlanması için 2.286,00-YTL fazla ödeme yapmak zorunda kalacaktır.

30.06.2007 tarihine kadar yapılacak yurt dışı borçlanmalarında ödeme için süre kısıtlaması konulmamıştır. Bu da yurt dışı sürelerini 30.06.2007 tarihine kadar borçlanan sigortalıların çıkarılan borcu diledikleri zaman ödeyebilmeleri anlamına gelmektedir, yani ödeme için bir süre kısıtlaması yoktur.

01.07.2007 tarihinden itibaren yurt dışında bulunan vatandaşlarımız Amerikan Doları cinsinden hizmet borçlanması yapamayacaklardır. Borçlanma miktarı başvuru tarihindeki prime esas asgari günlük kazancın % 32’si olacaktır. Ayrıca, 01.07.2007 tarihinden sonra yurt dışı hizmet borçlanma talebinde bulunan vatandaşlarımızın kendilerine çıkarılacak borç bedelini 3 ay içerisinde ödemeleri gerekecektir.

Yurt dışı hizmet borçlanması yapmak isteyen sigortalıların ve hak sahiplerinin 30.06.2007 tarihine kadar yurt dışı borçlanma taleplerini gerçekleştirmeleri, ödeme süreleri ve maddi bakımdan menfaatlerine olacaktır. 

IV.  Sonuç ve Değerlendirme

01.07.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi beklenen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, mevcut mevzuatlardaki sigortalıların lehine olan bazı düzenlemeleri ortadan kaldırıp bunların yerine yeni uygulamalar getirmektedir.

Bu nedenle yazımızda, sigortalıların askerlik ve yurt dışı hizmet borçlanmaları açısından menfaatlerine olacak bazı hususları açıklamaya çalıştık.

Yukarıda aktarmaya çalıştığımız konuları kısaca özetleyecek olursak;

• SSK’ya tabi sigortalıların askerlik borçlanmaları, 30.06.2007 tarihine kadar asgari ücretin %20 si olarak hesaplamaya konu edilmektedir.
• Bağ-Kur’a tabi sigortalıların askerlik borçlanmaları, 30.06.2007 tarihine kadar bulundukları gelir basamaklarının %20’si oranında yapacakları ödeme ile gerçekleşecektir.
• 01.07.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. Maddesi gereğince, askerlik borçlanma bedeli en az asgari ücretin yüzde 32’si tutarında olacaktır. Bu da, gerek Bağ-Kur’a gerekse SSK’ya tabi sigortalıların askerlik borçlanma maliyetlerini %12 oranında arttıracaktır.[vii]
• Sigortalıların 30.06.2007 tarihine kadar başvurmaları halinde askerlik borçlanması bedelini 6 ay içinde taksitler halinde veya 6. ayın sonuna kadar defaten ödeme imkânları varken, 01.07.2007 tarihinden itibaren borçlanma bedelini 1 ay içinde ödemeleri gerekecektir.
• Yurt dışında geçirdikleri hizmet süreleri bulunan vatandaşlarımızın ve hak sahiplerinin, 30.06.2007 tarihine kadar yapacakları yurt dışı hizmet borçlanmalarında günlük 3,5 ABD Dolar’dan ve ödeme için süre kısıtlaması olmaksızın hizmet borçlanmasında bulunmalarına imkân tanınmıştır.
• 01.07.2007 tarihinden itibaren yurt dışı hizmet borçlanma miktarı başvuru tarihindeki prime esas asgari günlük kazancın % 32’si olacaktır ki bu bedel günümüz borçlanma bedelinin üzerindedir. Ayrıca, 01.07.2007 tarihinden sonra yurt dışı hizmet borçlanma talebinde bulunan vatandaşlarımızın kendilerine çıkarılacak borç bedelini 3 ay içerisinde ödemeleri gerekecektir

Yeni yasaya; mevcut karmaşayı gidermesi, uygulama birliğinin sağlanması, aynı durumdaki sigortalılara sosyal güvenlik kurumlarının farklılığı nedeni ile uygulanan haksızlıkları gidermesi açısından büyük ihtiyaç vardır.

Ancak, 3 büyük sosyal güvenlik kuruluşunun tek çatı altında toplanabilmesinin de kolay olmayacağı bir gerçektir. Bu sebeple, konunun tarafı olan kurum ve kuruluşların, sivil toplum örgütlerinin, akademisyenlerin ve meslek odalarının da görüşleri alınarak gerekli düzenlemelerin yapılması hem toplumsal uzlaşmayı sağlaması bakımından hem yasanın yasal platformdaki sağlamlığı açısından yerinde olacaktır.

Kaynaklar

• 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun
• Sosyal Güvenlik Kuruluşlarınca Döviz İle Değerlendirilecek Sürelerin Her Bir Günü İçin Tahakkuk Ettirilecek Prim, Kesenek Ve Karşılık Borcu Tutarının Belirlenmesine İlişkin BKK (2005/9665) 06 Aralık 2005 Tarih ve 26015 Sayılı Resmi Gazete
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
• 29.01.2007 tarih ve 2007/8 sayılı SGKB Genelgesi
• 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu
• 1479 Sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu

[i] Anayasa Mahkemesi’nin 15.12.2006 tarih ve 2006/111 Esas  2006/112 Karar sayılı kararı

[ii] 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. Maddesi

[iii] 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 60/F md. ve 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu’nun Ek 9. md.

[iv]  22.05.1985 tarih ve 18761 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır

[v]  T.C. Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu,  Bağ-Kur ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici  20. maddesine tabi Sandıklar.

[vi] 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 5.md. “Yurt dışındaki çalışılan sürelerinin tespitinde, bunu belirten ve istek sahibinin ibraz edeceği ispatlayıcı belgelerin, ev kadınlarının ise, pasaportundaki kayıtlı bulunan tarihler arasındaki son tarihten geriye doğru olmak üzere gün sayıları esas alınır, bu tespitte 1 yıl 360 gün, 1 ay 30 gün hesaplanır.”

[vii] Bağ-Kur’a tabi sigortalıların maliyet avantajı, bulundukları basamağa göre artması veya azalması söz konusudur.

NOT: Bu yazı www.MuhasebeTR.com adresinden alınmıştır.